Tot slot

Bachs cantates zijn de rijke grond waaruit zijn Passionen tot bloei komen. Wat zijn passies anders dan cantates in het kwadraat? Zij klinken op goede vrijdag, wat voor lutheranen een van de belangrijkste kerkdagen van het jaar is. Het verband is heel duidelijk in het geval van de Johannes-Passion waarvan de tweede versie (1725) is aangepast om haar als het ware op te nemen in Bachs tweede cantatejaargang.²⁵ Net als een koraalcantate opent en eindigt deze versie met koraalbewerkingen, respectievelijk: O Mensch, bewein dein Sünde groß, dat vanaf 1736 het eerste deel van de Matthäus-Passion afsluit, en Christe, du Lamm Gottes, het koraal waaraan tijdens Esto mihi de koraalfantasie van BWV 127 al refereerde. Iets na het midden van deze koraalfantasie zingt de bas een frase die ons nu sterk doet denken aan Matthäus-Passion 27b, Sind Blitze, sind Donner. En zo zijn er legio andere verbanden tussen Bachs cantates en zijn overige vocale werk.²⁶

Tot zover dit verslag van mijn eerste cantatetocht. Het is vooral bedoeld om geïnteresseerden een indruk te geven van wat er in deze overvloed te beleven is. Doet een en ander je te grondig aan? Bedenk dan dat ieder zijn eigen wijze heeft om de tocht te maken. En laat ons alsjeblieft niet vergeten dat er veel hiaten zijn in mijn bekendheid met Bachs werk, bij voorbeeld zijn orgelwerk. Maar al zijn werken beluisteren voor het orgel, volgens Stravinsky een monster dat nooit ademt, daaraan waag ik mij pas nadat ik zijn laatste cantate heb gehoord en alles nog eens heb gehoord.